Morgen, maandag 25 januari 2010, is het hier op het eiland een nationale feestdag. Zoals ik al zei wil ik jullie ook graag wat van de geschiedenis en het eiland zelf bijbrengen. Gilberto François "Betico" Croes werd geboren te Santa Cruz op 25 januari 1938. Hij ging na het voortgezet onderwijs op Aruba naar Nederland om een studie te volgen aan de Pedagogische Academie in Hilversum. In 1959 behaalde hij zijn hoofdakte als onderwijzer. Terug op Aruba ging hij les geven aan de Sint Jozef School en het Antonius College in Santa Cruz. In 1967 begon de politieke loopbaan van Betico Croes, aanvankelijk als lid van de Arubaanse Volks Partij (AVP). Hij maakte deel uit van het eerste Arubaanse Bestuurscollege als gedeputeerde van Onderwijs. Toen het hem niet lukte het leiderschap van die partij over te nemen, scheidde hij zich af. In 1971 richtte hij (samen met Watty Vos, Daniel Leo en Efrem de Kort) de Movimiento Electoral di Pueblo (MEP) op. Sinds de oprichting van die partij is hij tot aan zijn overlijden voorzitter en partijleider geweest. Hij heeft echter nooit voor de MEP als gedeputeerde in het Arubaans Bestuurscollege gezeten en ook was hij nooit een minister in het Antilliaans Kabinet. Wel had hij grote politieke invloed als ‘consehero general’ (algemeen adviseur) van de Arubaanse coalities waar de MEP deel van uitmaakte. Betico Croes heeft zich als politicus vooral ingezet voor het zelfbeschikkingsrecht van het Arubaanse volk. In 1976 werd op zijn voorstel een Arubaanse vlag en het eigen volkslied aangenomen. Croes en de MEP ijverden voor een aparte status voor Aruba binnen het Koninkrijk der Nederlanden, los van de Nederlandse Antillen. Op 25 maart 1977 werd op zijn initiatief een referendum gehouden (opkomst 82%), waarin de Arubaanse bevolking zich met een meerderheid van 57% uitsprak vóór onafhankelijkheid, in welke vorm dan ook. Deze vorm zou later de Status Aparte worden.In 1977, toen de MEP als grootste partij op Aruba buiten de Landsregering gehouden werd, riep Betico Croes het Arubaanse volk op om zich tegen de Curaçaose overheersing te keren. De situatie escaleerde en Curaçao stuurde oproertroepen naar Aruba. De Nederlandse regering begon toen in te zien dat de eisen van Aruba zeer serieus dienden te worden genomen en zij nodigde een delegatie uit om in Den Haag te komen praten. Daar bepleitte Betico Croes met succes de Status Aparte voor Aruba. Betico Croes leidde de Arubaanse delegatie gedurende de beslissende "Ronde Tafel Conferenties" in februari 1981 en in maart 1983, waarin hij de Status Aparte wist te verkrijgen per 1 januari 1986. Een voorwaarde van Nederlandse zijde was dat Aruba tien jaar later, op 1 januari 1996, volledig onafhankelijk zou worden. Hoewel Croes zelf helemaal geen onafhankelijk Aruba wilde, ging hij toch akkoord, in de hoop de onafhankelijkheid later te kunnen tegenhouden. Die clausule werd inderdaad in 1990 geschrapt. In zijn retorische redevoeringen verklaarde Croes dat hij het martelaarschap niet zou schuwen om de 'causa sagrado' (heilige doel) van het Arubaanse volk te bereiken. Betico zelf is in de gevangenis beland toen een wapen in zijn auto werd aangetroffen; een complot naar eigen zeggen. Ook werd hij tijdens een verkiezingsoptocht beschoten door een politieman. Op 31 december 1985, aan de vooravond van het ingaan van 'zíjn' Status Aparte, raakte Betico Croes op bijzonder tragische wijze betrokken bij een zwaar verkeersongeluk. Hij belandde hierdoor in een coma, waaruit hij niet meer zou ontwaken. Bijna elf maanden later, op 26 november 1986, stierf hij.Betico Croes wordt beschouwd als de Arubaanse Vader des Vaderlands en wordt door zijn aanhangers aangeduid als Libertador di Aruba (Bevrijder van Aruba). Croes was de voorvechter voor de Arubaanse vlag en het volkslied "Aruba Dushi Tera", die beide in 1976 werden ingesteld. Op 18 maart wordt de ‘Dia di Hymno y Bandera’ (Dag van Vlag en Volkslied) als officiële feestdag gevierd. Ook de geboortedag van Betico, 25 januari, is een officiële feestdag, ‘Dia di Betico’ (Beticodag). De Nassaustraat, de hoofdstraat in het centrum van Oranjestad, is na zijn dood omgedoopt tot ‘Caya Gilberto François (Betico) Croes’, kortweg de Caya Betico Croes. Het plein achter het Cas di Cultura (Cultureel Centrum) aan de Vondellaan is naar hem genoemd: “Plaza Libertador Betico Croes”. Daar staat ook een standbeeld van hem, evenals op het aan hem gewijde plein naast zijn geboortehuis aan het centrale kruispunt van Santa Cruz. Dit plein draagt nu de naam "Plaza Status Aparte Betico Croes" Er bestaan plannen om in zijn geboortehuis ook een Betico Croes Museum op te richten. In dat museum zal ook een dodenmasker van Betico te bewonderen zijn, gemaakt door Maritza Erasmus. Van de hand van diezelfde kunstenares is ook een bas-relief plaquette van Betico dat naast twee andere grote Arubaanse staatslieden te vinden is aan de achterzijde van de tribune van het amphitheater in winkelcentrum Paseo Herencia te Palm Beach.
Tenslotte staat er ook in de tuin van het Arubahuis te Den Haag een Betico-monument, een borstbeeld dat in 2003 werd onthuld ter gelegenheid van de herdenking van twintig jaar Ronde Tafel Conferentie 1983, toen tot de Status Aparte werd besloten.
Het beroemdste citaat van Betico Croes is ongetwijfeld: "Si mi cai na caminda, gara e bandera y sigui cu e lucha". (Als ik onderweg bezwijk, grijp dan de vlag en ga door met de strijd).
Oranjestad Time